وقف ناقصبه وقف بر بخشی از کلام ، با نیاز بخش بعدی به آن وقف ناقص می‌گویند. ۱ - تعریفوقف اختیاری را در یک تقسیم، به وقف تام و ناقص منقسم کرده‌اند. «وقف ناقص» در جایی است که از بخش بعدی مستغنی باشد اما بخش بعدی، از این کلام مستغنی نباشد. مثلاً در: (اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ) هر چند عبارت:«اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» به مابعد نیازی ندارد، اما «صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ» به ماقبل مرتبط بوده و بی نیاز از آن نیست. ۲ - اقسام پنج گانه وقفارتباط معنایی بین دو بخش کلام، از حیث شدت و ضعف، متفاوت است و به همین ملاک، اقسام پنج گانه‌ای به اسامی: « وقف اتمّ »، « وقف تام »، « وقف شبه تام »، «وقف ناقص» و « وقف انقص » ترسیم کرده‌اند که ارتباط در این اقسام- به ترتیب- از ضعف به شدت می‌گراید، و به همین نسبت، مکثِ همراه با وقف، کم و کمتر می‌شود به طوری که در «وقف انقص» بخش اول بدون مکث و تراخی باید به دنبال بخش اول قرائت شود. ۳ - دیدگاه زرکشیزرکشی در مواردی، وقف ناقص را نیکو شمرده است: ۱. به هدف بیان یک نکته، مثل وقف بر «عِوَجَا» در آیه:(وَلَمْ یَجْعَل لَّهُ عِوَجَاقَیِّمًا لِّیُنذِرَ بَاْسًا شَدِیدًا مِن لَّدُنْهُ) برای بیان این نکته که «قَیِّمًا» منفصل از «عِوَجَا» بوده و حال (با نیت تقدّم) است. و مثل وقف بر «بَنَاتُ الاُخْتِ» در آیه:(حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ اُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَاَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالاَتُکُمْ وَبَنَاتُ الاَخِ وَبَنَاتُ الاُخْتِ وَاُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی اَرْضَعْنَکُمْ) برای فاصله گذاشتن بین تحریم نَسَبی و سببی. و مثل وقف بر «مَّرْقَدِنَا» در آیه:(قَالُوا یَا وَیْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ) برای بیان این نکته که «هَذَا...» ادامه قول مذکور نیست. ۲. وقف بر رؤوس آیات، مثل:(مَاکِثِینَ فِیهِ اَبَدًاوَیُنذِرَ الَّذِینَ)، و:(وَاتَّقُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَاَن تَقُولُواْ). ۳. در مواردی که صورت وقف و وصل به لحاظ لفظ ، عین همدیگر باشند، مثل:(کَلَّا اِنَّهَا لَظَینَزَّاعَةً لِّلشَّوَیتَدْعُو مَنْ اَدْبَرَ وَتَوَلَّیوَجَمَعَ فَاَوْعَی). ۴. در مواردی که کلام مبنی بر وقف است، که به لحاظ صیغه ، غیر از وقف، جایز نیست، مثل:(لَمْ اُوتَ کِتَابِیهْوَلَمْ اَدْرِ مَا حِسَابِیهْ). ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «وقف ناقص». |